Zirkel

De Zirkel is een soort monogram, een onderscheidingsteken van een studentenvereniging. Het is een vervlechting van letters, meestal de eerste letters van de naam van de vereniging, en een lijfspreuk. Dit motto is niet altijd hetzelfde als het motto van de vereniging. In het verleden gebruikten sommige universiteiten een Zirkel gevormd door de eerste letters van de universiteitsnaam, zoals F en A voor Friderico-Alexandrina, G en A voor Georgia-Augusta of R en C voor Ruperto-Carola.

Geschiedenis

Zirkels raakten omstreeks 1780 voor het eerst bij studentenordes ingeburgerd en werden al snel overgenomen door de latere Corpsen.

Aanvankelijk waren zij gewoon een reeks beginletters in de vorm van een afkorting, later ontwikkelden zij zich tot de "kunstig verstrengelde", "geheimzinnige" samenstelling van diezelfde letters. Tot het begin van de 19e eeuw bestonden Zirkels alleen uit lettercombinaties; het uitroepteken verscheen pas tussen 1820 en 1830 als versterking van de uitspraak. Nu wordt het uitroepteken bij sommige inactieve Duitse verenigingen weggelaten ten teken dat de club niet langer actief is.

In de Zirkel staan meestal de eerste letter van de naam van de studentenvereniging en een motto. Veel voorkomende varianten van het motto zijn:

• Vivant Fratres Coniuncti <Verenigingsnaam (in de genitiefvorm); bijv: Guestphaliae> : Leve de verenigde broeders.

• Vivat Circulus Fratrum <Verenigingsnaam (in het genitief meervoud); bijv: Hassorum> : Leve de kring der broeders.

• Vivat, Crescat, Floreat <Verenigingsnaam; bijv: Germania> : Moge NN. leven, groeien en bloeien.

• Samenstelling van de afzonderlijke componenten aan de hand van het voorbeeld van de Zirkel van W.K.St.V. Unitas Stolzenfels.
• 

  Vivat

• 

  Crescat

• 

  Floreat

• 

  Unitas

• 

  Stolzenfels

Een andere veel voorkomend motto is Ehre Freiheit Vaterland: Eer, Vrijheid, Vaderland.

Zirkel van de Burschenschaft der Bubenreuther

Gebruik

De Zirkel wordt door corporaties als naamsvermelding achter de handtekening geplaatst, indien ze dit in " vennootschapszaken " doen. In geval van aansluiting bij meerdere verenigingen worden deze Zirkels in volgorde van toetreding achter de handtekening geplaatst. Voor zwarte verenigingen, d.w.z. verenigingen die geen kleuren dragen of voeren, is de Zirkel vaak het enige herkenningsteken van de vereniging. Sommige verenigingen die zijn ontstaan uit fusies van twee of meer voorafgaande verenigingen dragen ook meer dan één Zirkel.

Chargierten plaatsen een Chargenteken in de vorm van kruisjes achter de Zirkel ("×", "××", "×××"). De Fuchsmajor (= Schachtenmeester) zet vaak de letters FM na de Zirkel, de Fuchsen (= schachten) in sommige verenigingen het achtervoegsel F of ren voor renonce, conkneipants een CK.

In getypte teksten wordt de Zirkel vaak vervangen door "Z!", in sommige verenigen ook door andere letters of lettercombinaties met uitroepteken. Door de mogelijkheden van de computer wordt bij het officiële schrijven van een vereniging steeds meer gebruik gemaakt van Zirkelgrafieken om de aansluiting bij een vereniging van de persoon in kwestie aan te geven.

De Zirkel wordt ook gebruikt op couleur-artikelen, zoals glazen, bekers, vlaggen, en soms als borduurwerk op petten, vooral de zogenaamde Biertonnen of Tönnchen.

Voorbeelden van Zirkels zijn te zien in Karzers (voormalige gevangenissen van universiteiten), bijvoorbeeld in Heidelberg, Erlangen, Göttingen, Greifswald en Leipzig.

Uitroepteken

Het uitroepteken verschijnt pas tussen 1820 en 1830 na de met elkaar verweven letters van de Zirkel.

Waarschijnlijk verwijst het uitroepteken naar het gebiedende aspect van Vivat! als een optatief. Dit verklaart het occasionele toevoegen van drie uitroeptekens na de Zirkel tot ongeveer 1850, aangezien deze verwijzen naar de drievoudige uitroep van Vivat! Crescat! Floreat!

Er bestaan ook andere interpretaties, maar die zijn in het algemeen latere interpretaties. Sommigen beweren bijvoorbeeld dat het uitroepteken het principe van de onvoorwaardelijke Satisfaktion symboliseert; maar in het begin van de 19e eeuw wordt hiervoor gewoonlijk het (al dan niet abstracte) teken van de naar boven gerichte, gekruiste degens gebruikt.

Anderen zijn van mening dat het uitroepteken een symbool is dat de vereniging nog steeds actief is, of dat het symbool staat voor de Altherrenschaft als een streep en de Aktivitas als een punt weergeeft. Verenigingen zonder actieve werking zouden dus herkenbaar moeten zijn aan de afwezigheid van het uitroepteken of het punt, maar dat is in de praktijk niet het geval. Bovendien bestaan de georganiseerde Altherrenschaften, waarnaar het uitroepteken zou kunnen verwijzen, pas sinds de tweede helft van de 19e eeuw. Dergelijke betekenissen worden aan het uitroepteken vooral toegekend in betrekkelijk jonge verenigingen.

Bronnen

• Gladen, Paulgerhard , Gaudeamus igitur - Die studentischen Verbindungen einst und jetzt, Köln, 2001.
• Krause, Peter, O alte Burschenherrlichkeit - Die Studenten und ihr Brauchtum, Graz, Wien, Köln, 1979.